ORIXE
DO ENTROIDO
O Entroido é unha festa que ten unha
orixe moi antiga que nos leva até as festas gregas e romanas.
Os gregos celebraban o final da sega
en honor do deus Dionisos, fillo dun Deus e unha mortal e símbolo de
fecundidade, da vendima e da vexetación.
Por outro lado, os romanos celebraban
a chegada da primavera con diferentes festas, as bacanais (festas en
honor a Baco), saturnais (festa na que os amos convertíanse en
escravos e os escravos en amos) e as lupercais (consistentes na saída
dos sacerdotes cunha vara coa que tocaban ás mulleres para que fosen
fértiles. Tamén relacionado coa inmediata chegada da primavera).
Posteriormente, as datas mudaron e o
entroido que nós desfrutamos veu marcado pola Coresma, anterior á
Semana Santa. As datas desta celebración relixiosa non son fixas
porque comeza coa 1ª lúa chea despois do equinocio de primavera,
polo que desde o domingo de ramos cóntanse corenta días atrás e
coincidirá co mércores de cinza.
Así, Entroido significaría
“introito”, a entrada a este período de abstinencia (Coresma),
co que implicaría unha despedida da “carne”, e que abranguería
os tres días anteriores ao mércores de cinza, porta da vixilia, de
onde toma o nome de carnaval, 'quitar a carne'. Sería, pois, un
tempo de licenza, transgresión e liberdade plena, no que se
permitirían facer cousas prohibidas o resto do ano, criticando e
ridiculizando feitos da vida cotiá.
O
ENTROIDO EN GALIZA
Na nosa terra dependendo do lugar esta
festa ten diferente duración. Os tres entroidos máis tradicionais e
coñecidos son os de Xinzo, Verín e Laza.
XINZO DE LIMIA
O de Xinzo de Limia é o Entroido máis arraigado da comarca e
goza de gran popularidade en toda Galicia.
A personaxe central da festa é a Pantalla,
que exerce como símbolo dos poderes que rexían a vida de Xinzo: o
relixioso, o xudicial e o social. As Pantallas son unha variante
única e singular no porte de virilidade e fermosura de belas
máscaras medievais europeas, que recollen elementos de ritos paganos
de fertilidade.
Estas máscaras aludían ao mundo dos mortos nas procesións e,
xenericamente, asociábase a elas o primitivismo e salvaxismo do home
sen cristianizar.
As notas sonoras proceden das campás e axóuxeres que levan
prendidos do seu cinto, así como dunha vexiga de porco hinzada que
levan nas súas mans, cos que deixan constancia durante o tempo do
Entroido quen manda na vila.
O Tempo de Entroido abarca os catro domingos consecutivos previos
ao Martes de Entroido, e o último domingo coñecido como Domingo de
Piñata. Os momentos chave da festa son:
Domingo Fareleiro, no que a fariña é utilizada
para blanquear á xente cunha función simbólica de purificación.
Domingo Oleiro as olas de barro serán as
protagonistas nun xogo popular; se alguén as rompe será obxecto de
burlas en público e terá que pagar unha botella de viño.
Domingo Corredoiro ten lugar a Carreira do Meco, na
que a xente nova persegue ao carro que leva o boneco (símbolo do
rei) para ser pendurado máis tarde na Praza Maior.
Domingo, luns e martes de Entroido: días nos que a
vila se transforma nun espectáculo de humor, enxeño e beleza.
O toque dramático do Enterro da Sardiña achégano
os curas, viúvas, sacristáns e choronas, que parodian un enterro
clásico, no que a nota é a dor pola despedida do entroido.
O último rito do Entroido é o Domingo de Piñata,
no que a xente se resiste a aceptar que acabou o tempo de festa, de
burla e de máscara. Volven as Pantallas ás rúas, aínda queda
tempo para que os máis atrevidos saian unha vez máis.
 |
| PANTALLA |
LAZA
O punto álxido da festa encóntrase a noite do venres anterior ao
mércores de Cinza cos fachós, consistente
en queimar fachóns de
palla e percorrer as rúas da vila acompañados polo
ruído dos chocos, de
bombos... Os veciños que están nas súas casas, entre tanto,
agardan o paso do Gran Folión
para lles tirar cinza desde os balcóns.
Na mañá do domingo encontramos aos peliqueiros
con traxes característicos, cencerros na cintura, unha máscara que
lles cubre a cara e na súa man un látigo, estes son os personaxes
principais do entroido de Laza.
O domingo xunto co martes realízase unha cabalgata de carrozas
decoradas de formas distintas.
A farrapada realízase na
mañá do luns, unha pintoresca batalla, na que se utilizan trapos
manchados de lama como se de armas se tratase. Ese mesmo día no
solpor chega a Morena, un veciño da vila
vestido cunha cabeza “postiza” de touro en madeira e unha manta,
que simula atacar ás mulleres mentres os seus compañeiros botan
terra con formigas ao público.
A fin da festa chega ao final do día do martes onde se le o
testamento, crítica do acontecido desde o entroido do ano
anterior.
 |
| FOLIÓN |
VERÍN
A festa comeza o chamado xoves de compadres. Pola
tarde saen os cigarróns co desfile do “carro do meco”, con
charangas e banda de gaitas. Pola noite ceas de homes.
“Domingo de Corredoiro”, co son dos cohetes, as
charangas e a primeira concentración de cigarróns
(homes enmascarados que corren animando á xente a participar) pola
mañá. Esta é a figura máis característica deste entroido. A súa
máscara consta dunha carauta de pau traballada en madeira e pintada
de xeito que nela resalten as cellas, as sonrosadas meixelas, amplo
bigode, cínico sorriso amosando a dentadura e barba falsa. Ese mesmo
día pola tarde-noite, xa se celebra na Praza maior o primeiro baile
de máscaras e a primeira “fariñada”.
Non obstante, o inicio oficial do entroido prodúcese o “xoves
de comadres”, no que as mulleres deixan aos homes na casa e
saen cear disfrazadas; e cando chega a medianoite, unha multitude
lánzase ás rúas para recibir á comitiva do entroido e escoitar o
pregón que dá paso á diversión xeral.
Venres de compadreo e comadreo. Ese día pola tarde
prodúcese a saída dos escuadróns de Capuchóns outro personaxe
típico deste entroido, cuxo disfraz consiste nunha sotana negra ou
de tea estampada, que cubre a cabeza cunha máscara ou antefaz.
O sábado de entroido chega o Bautizo do cigarrón,
un acto solemne no que tres novos cigarróns serán vestidos, con
todas as honras, acompañados da raíña do carnaval e de Don Carnal.
O domingo de entroido ten lugar o Gran Desfile de Carrozas,
Comparsas, Máscaras e Cigarróns.
Luns fareleiro, como o seu nome indica, a festa consiste en
encher de fariña a todas as persoas que estean pola rúa.
O derradeiro día é o martes, a última oportunidade para
saír e desfrutar da festa.
 |
| CORREDOIRO |
